به طور خلاصه می شود گفت که شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی در ایجاد یا تغییر مکتب های ادبی تأثیر بسیار اساسی و بزرگی دارند. به این صورت که در دوره های زمانی خاص مکتبهایی کاملاً متفاوت از هم با اندیشه های متفاوت و تقریباً همزمان به وجود آمدند و در کنار یکدیگر به شکوفایی رسیدند؛ مانند سمبولیسم یا نمادگرایی و رئالیسم یا همان واقع گرایی. به همین دلیل گاهی سخت می شود آثار نویسنده ای را مربوط به مکتبی خاص دانست؛ مانند یوهان ولفگانگ فون گوته که نویسنده و شاعری آلمانی است؛ که او را میتوان هم در شمار رمانتیک ها دانست هم در زمرهٔ کلاسیک ها.
اواخر سدهٔ نوزدهم میلادی بود که اثرگذاری و اثر پذیریهای ادبی سرعت زیادی پیدا کرد و علت این امر: توسعهٔ روابط فرهنگی – اجتماعی، گسترش شتابندهٔ افکار و اندیشههای اجتماعی – سیاسی و آشنایی روزافزون ملتها با زبان و ادبیات یکدیگر بود که این امر باعث کوتاهی عمر مکتبهای ادبی و آمیختن آنها با یکدیگر شد؛
در ایران آثار ادبی را بر پایهٔ شیوه هایی که در دوره های گوناگون تاریخ ادبیات ایران بهوجود آمده اند و به اصطلاح سبک نامیده میشوند تقسیمبندی میکنند؛ سبک خراسانی، سبک عراقی، سبک هندی و سبک بازگشتی از جملهٔ مکتب های ادبی می توان به کلاسیسم، رئالیسم، سوررئالیسم، ناتورالیسم، اکسپرسیونیسم، امپرسیونیسم، پارناس، باروک، اگزیستانسیالیسم وجودگرایی و پست مدرنیسم اشاره کرد.
انواع مکاتب ادبی
- رمانتیسم
- رئالیسم یا واقع باوری
- رئالیسم ابتدایی
- کلاسیسیم
- رئالیسم جادویی
- رئالیسم سوسیالیستی
- ناتورالیسم یا طبیعت گرایی
- دادائیسم
- نمادگرایی جادویی
- سوررئالیسم
- کوبیسم یا حجم گری
- پارناس یا هنر برای هنر
- سمبولیسم یا نمادگرایی
- ناتوریسم
- اونانیمیسم
- کوسموپولیتیسم یا جهان گرایی
- وریسم یا واقع گرایی محض
- پوپولیسم یا مردم گرایی
- فوتوریسم یا آینده گرایی
- موج نو
- اگزیستانسیالیست یا وجودگرایی
- نهلیسم یا پوچ گرایی
- ابزوردیسم
- عریانیسم یا اصالت کلمه
- پست مدرنیسم
- کرئاسیونیسم
- ایماژیسم
- باروک
- آکمه ایسم
- اولتراییسم